Bali – Contemporary account of an Ancient Dream!

Bali is the sparkling emerald in the Indonesian archipelago, cherishing stories of Hindu culture. Magnificent temples, elegant dances of mythical characters embellished with folk art, ornate sculptures, an island of naive and enterprising people, embracing both picturesque nature and dangerous volcanoes at the same time!

What is there to see in Bali? Just keep your eyes open and walk around…. everything in Bali is worth seeing!! Drama, dance, music, nature, food, animals, birds, people ………… .. Bali, truly a harmony of contemporary and bygone worlds.

Subak - A UNESCO revered way of paddy farming since 9th Century. Ubud, Bali
Subak – A UNESCO revered way of paddy farming since 9th Century #subak #bali #visitbali
Rice Terrace View, Kamandalu, Ubud, Bali
A stunning fusion of paddy field and resort! Beauty around and within #bali #visitbali #Kamandalu #KamandaluUbud
Indian Ocean from Uluwatu Temple, Bali.
Awe-inspiring Indian ocean – Uluwatu Temple #uluwatu #temple #bali #visitbali
Brhama, Vishnu, Mahesha, Uluwatu Temple, Balli
Lord – Brahma, Vishnu, Mahesha – Uluwatu Temple (God-heads are never kept uncovered in Bali! A tradition signifying ‘His’ cover over our head.) #uluwatu #bali #visitbali
Pura Tanah Lot, Bali – Rock temple of the water God Varuna in the ocean.
Pura Tanah Lot – A magnificent rock temple of the water God ‘Varuna’ in the ocean. #bali #visitbali
Tanah Lot - Bali - Fresh Water Inside the Temple.
Baruna (Varuna) blesses with fresh water inside the ocean! #tanahlot #bali #visitbali
Tirta Empul – A holy spring - Bali
Tirta Empul – A holy spring purifying your soul… Sanctified me as well! #tirtaempul   #bali #visitbali
Goa Gajah - Bali - 11th century cave depicting both Hindu and Buddhist sculptures.
Goa Gajah – 11th century cave depicting both Hindu and Buddhist sculptures. #goagajah #bali #visitbali

Kechak OR Kecak – Dance and singing performed by the devotees of Lord Rama – the Monkeys. A divine atmosphere created through forgiving light of a solo lamp and collective chanting of ‘Chuck Chuck Kechak‘. The play depicts the events from Ramayana, usually performed only in temple premises.

Kecak or Kechak - Bali - Vacant Stage with solo lamp. Traditional Balinese  Monkey Dance.
The vacant Kechak stage… the play is about to begin…. Lights ready… #kecak #bali #visitbali
Kecak OR Kechak - Traditional Balinese Monkey Dance - Prayer before the performance. Priest and Main Performer.
Warding off the evil eye!! Before the play, let everything and everyone be blessed, what a feeling …… the main ape and priest. #kecak #bali #visitbali
Kecak OR Kechak - Traditional Balinese Monkey Dance - Show at its peak. Ubud Bali
The ape army of Lord Rama…… the play gears up… #kecak #bali #visitbali
Sita Kechak - Kecak OR Kechak - Traditional Balinese Monkey Dance - Ubud, Bali
Seetha…. #kecak #bali #visitbali

The slow but rhythmic melodious recitation of archaic notes…, captivates the audience with its unmistakable accent as the artists prepares for the entry.

The final act – War of Divine and Demon – fluid rhythm, upsurging sounds, synchronized movement of Lord Rama and Ravana. Kechak comes to the final stage, the spectators are enthralled! Bali lives the Ramayana…!

Legong – A relatively contemporary dance form. A perfect blend of orchestra and dancer with a splash of colors.

Lagong - Traditional Balinese Dance - Ubud, Bali
#bali #visitbali
Vishnu on Garuda - Lagong - Traditional Balinese Dance - Ubud Bali
Lord Vishnu riding on his Falcon.. #legong #bali #visitbali
Lagong - Traditional Balinese Dance, Ubud, Bali
#legong #visitbali #bal
Nakul and Sahadeva - Lagong - Traditional Balinese Dance, Ubud, Bali
Chinese fans and Indian mythology! A fabulous combination..! #legong #bali #visitbali
Barong - Traditional Balinese Mask Dance. Mengawi - Bali
Barong – Mask play depicting Indian mythology, a gift of the village of Mengawi #barong #bali #visitbali

Coffee Luwak is a unique discovery of nature’s grace. Coffee seeds, which cost around $700 per kilogram, have to be obtained from the excrement of an animal called Luwak! The animal chooses the best coffee seeds, swallows them without biting and then excretes them as is. That is ‘Kopi Luwak’!

Kopi Luwak - World's most authentic coffee beans.
#kopiluwak #luwak #coffee #bali #visitbali
Assortment of homegrown Coffee and Tea - Bali
Assortment of homegrown Coffee and Tea…….#kopiluwak #luwak #coffee #bali #visitbali

Petulu, a small town in Bali. Legend says that white heron birds first came to the village right after the villagers made a great sacrifice for heavenly favours. That legend has become the identity of the village today. Hence these birds are held in high esteem as a gift from God. They enjoy a free will in the village. After 5 pm, about 20,000 white Heron birds flock to the village, and of course, the tourists who come to see them. #petulu #bali #visitbali

Petulu - Bali, A village,  home to heron birds.
The entire villages is transformed into an abode of white birds #petulu #heron #bali #visitbali

The Monkey Sanctuary – Padangtegal #Padangtegal.

Manmade temple inhibited by other two creations of nature – trees and apes. The devotees of Lord Rama.

Padangtegal - Sacred Monkey Forest - Ubud, Bali
#monkeytemple #bali #visitbali
Padangtegal - Sacred Monkey Forest and Monkey Temple - Ubud, Bali
#monkeytemple #bali #visitbali
Playing with Monkey - Padangtegal - Sacred Monkey Forest - Ubud, Bali
Two Devotees of Lord Rama! !!! #monkeytemple #bali #visitbali #sheetaluwach

Plants, Fruits, Animals … Food comes from the whole Universe…. #crispyduck #gadogado #fruits

Good Night - Art in Ubud,  Bali
Bali… A dream you dream with eyes wide open…..! #visitbali #bali

मराठीत पाहण्यासाठी क्लिक करा #Bali – प्राचीन स्वप्नाचे आधुनिक पर्यटन

Copyright sheetaluwach.com 2020 © #sheetaluwach

Bali – प्राचीन स्वप्नाचे आधुनिक पर्यटन

बाली अर्थात वाली द्विप इंडोनेशियाच्या द्विपसमुहातील एक रत्न.. आपल्या हिंदुसंस्कृतीची नाळ अजूनही जपणारे बेट. राम, सीता, हनुमानाच्या गोष्टी सांगणारं. भव्य मंदिरं, लोककलेने नटलेली पौराणिक पात्रांची नृत्यं, मनोहारी शिल्पं… एकाच वेळी हिरवागार निसर्ग आणि ज्वालामुखी दोन्ही कवेत घेणारं, देवभोळ्या पण उद्यमशील लोकांचं बेट!

बालीत पाहण्यासारखं काय आहे? फक्त डोळे उघडे ठेवा आणि फिरा, बालीत सगळं काही पाहण्यासारखंच आहे!! नाट्य, नृत्य, संगीत, निसर्ग, खानपान, पशु-पक्षी, माणसं………….. पर्यटनातून अर्थव्यवस्था चालवणारे बाली आजही आपले अर्वाचीन रुप अभिमानाने मिरविते.

Rice Field 3
सुबक – युनेस्कोने गौरवलेली इ.स. ९ व्या शतकापासूनची उतरती भातशेती #subak #bali #visitbali
Rice Terrace Kamandalu
भाताच्या शेतात बेमालूपणे मिसळलेले रीसॉर्ट….. #bali #visitbali #Kamandalu #KamandaluUbud
Indian Ocean Ulu
फेसाळता हिंदी महासागर – उलुवाटु  मंदीर #uluwatu #temple #bali #visitbali
Brhama Vishnu Mahesh Uluwatu
ब्रह्मा-विष्णु-महेश उलुवाटु मंदिर #uluwatu #bali (डोकं झाकल्याशिवाय गाभा-यात मुर्ती आजही ठेवत नाहीत बालीत!) #uluwatu #bali #visitbali
Tanah Lot
पुरा ताना लॉट – समुद्रातल्या खडकावर उभारलेले वरुणाचे देउळ.. Pura Tanah Lot #bali #visitbali
Tanah Lot Shiva
समुद्रातही गोड पाणी देणारा वरुण – ताना लॉट… Dewa Baruna, #tanahlot #bali #visitbali
Teertha Empul
झ-यातून  सततअमृतवर्षा करणारे तीर्थ एंपुल. मी ही ‘शुचि’ झालो!  #tirtaempul   #Bali #visitbali
Goa Gaja
गोआ गजा – हिंदु आणि बौद्ध दोन्ही शिल्प असणारी ११ व्या शतकातली गुहा – Goa Gajah  #goagajah #bali #visitbali

केचक – रामभक्त वानरांनी केलेले नृत्य आणि गायन. समईचा मंद प्रकाश, ‘चक चक केचक’ हा ध्वनी आणि धीरगंभीर आलापी यातून रंगणारे रामायणातील प्रसंग चितारणारे नाटक. हे फक्त मंदिराच्या आवारातच करायचे.

Kechak Lamp
केचकचा रंगमंच… मोकळी जागा आणि मध्यभागी रंगमंच उजळणारी समई इतकेच काय ते नेपथ्य……… #Kecak #bali #visitbali
Ida Pida Talo
इडा पीडा टळो!!  प्रयोगाच्या आधी भूताखेतांची शांती, प्रयोगात अपशब्द वापरल्याबद्दल देवाची क्षमा, सगळं काही मंगल होउ दे रे द्येवा…… गा-हाणं  –  मुख्य वानर आणि पुजारी… #kecak #bali #visitbali
Kechak Show
प्रभुरामाची वानरसेना…… प्रसंग रंगायला लागले…. #kecak #bali #visitbali
Sita Kechak
सीता…. #kecak #bali #visitbali

धीरगंभीर असे वेदपठण किंवा संथ पण लयबद्ध ध्रुपदाची आठवण करून देणारी आलापी, नवीन प्रवेशाची तयारी होताना या अप्रतिम स्वराघाताने प्रेक्षकांना मोहीत करून ठेवते.

रावणवध — ओघवता स्वर, वाढलेली लय, रामलक्ष्मणाची आखीव हालचाल…. केचक जसं अंतिम टप्प्यात येतं आसमंत थरारून उठतो, जणु काही सगळं बाली रामायणच जगते…! #kecak #bali #visitbali

लेगॉंग – तुलनेने आधुनिक असा नृत्यप्रकार. वाद्यवृंद व नर्तक यांचा अप्रतिम मेळ आणि रंगांची उधळण करणारी वेषभुषा…… #legong #bali #visitbali

Lagong1
#bali #visitbali
Lagaong3
गरुडावर स्वार – विष्णु….. #legong #bali #visitbali
Lagong 2
#legong #visitbali #bal
Lagong 10
चिनी पंखे आणि भारतीय प्रसंगाचे सुरेख मिश्रण #legong #bali #visitbali
Barong
मेंगावीच्या जत्रेतला बॅरॉंग…….. मुखवटे चिनी आणि सहदेव!!!!! #barong #bali #visitbali

निसर्गकृपेची मुक्त उधळण….. निसर्ग बालीचा स्थायिभाव आहे. वडीलांनी मुलाला अंगावर खेळवावे तसा निसर्ग अंगाखांद्यावर बाली बेटाला खेळवतो. कॉफी लुवाक हा निसर्गाच्या कृपेचा एक अनोखा अविष्कार. वनस्पती, प्राणी आणि माणूस तिघांनी मिळून केलेला चवीचा चमत्कार……किलोमागे ७०० डॉलर्स मोजायला लावणा-या कॉफीच्या बीया लुवाक नावाच्या प्राण्याच्या विष्ठेतून मिळवाव्या लागतात. त्या प्राण्याने न चावता नुसत्या गिळलेल्या बीयाच सर्वोत्कृष्ट कॉफी देतात. त्या मिळवून स्वच्छ करून ‘कोपि लुवाक’ (Kopi luwak) बनते!! #kopiluwak #luwak #coffee

Luwak beans final
#kopiluwak #luwak #coffee #bali #visitbali
coffee mania
चहा कॉफीच्या तेरा त-हा…#kopiluwak #luwak #coffee #bali #visitbali

पेटुलु –  उबुद, बालीतील एक छोटा कसबा. असं सांगतात की गावतल्या लोकांनी देवाच्या कृपेसाठी केलेल्या यज्ञानंतर पांढरे हेरॉन पक्षी प्रथम या गावात आले. देवाची भेट म्हणून या पक्षांना मोठ्या श्रद्धेने जपले जाते. गावात त्यांना मुक्तद्वार असते. ती दंतकथा आज गावाची ओळख बनलीय. संध्याकाळी ५ च्या नंतर जवळजवळ २०,००० पांढ-या हेरॉन पक्षांची गावात दाटी होते आणि अर्थात त्यांना पहायला येणा-या पर्यटकांचीही. #petulu #bali

Petullu
गावातल्या झाडाचे पान-पान पक्षांनी फुलुन जाते #petulu #heron #bali #visitbali

‘मर्कट अभयारण्य’ पाडांगतेगाल #Padangtegal.

एकजीव निसर्ग, प्राणी आणि मानवनिर्मिती…. रामाच्या सेनेचे अरण्य! येथे माक़डांना मुक्तद्वार असते.

Monkey Temp 2
#monkeytemple #bali #visitbali
Monkey Temp1
#monkeytemple #bali #visitbali
Monkey
माकड…. खांद्यावर आहे ते !!! #monkeytemple #bali #visitbali #sheetaluwach

वनस्पती, फळे, प्राणी चराचरातील अन्नब्रह्म. #crispyduck #gadogado #fruits

Good Night
Sweet Dream!!! स्वप्न पहायला बालीत डोळे मिटावे लागत नाहीत……… #visitbali #bali

View the post in English #Bali – Contemporary account of an Ancient Dream!

Copyright sheetaluwach.com 2020 ©

Quest – Bhagavad Gita – Part 4

नासदासीन्नो सदासीत्तदानीं नासीद्रजो नो व्योमा परो यत् ।
किमावरीवः कुह कस्य शर्मन्नम्भः किमासीद्गहनं गभीरम्।। (Rigveda. 10.129)

Nasadiya Sukta (नासदीय सूक्त) ……… It is said that the description of the origin of creation given in this hymn (129) in the 10th Mandala of Rigveda, matches with the one in Big Bang Theory (not the TV serial!). It is astonishing to find resemblance between thoughts of two seekers with distinct paths. A philosopher and a scientist.

It is a wonderful fact that a scientist proves what a philosopher stated ages ago. What could be the reason? If you go a little deeper, you can see the similarities between the two. Both are intellectuals. Both embark on different paths but seek a common goal. The scientist seeks eternal happiness through material progress, while the philosopher, through spiritual progress …

The scientific progress that has been made over the years makes mankind happier but puzzles the scientist. Is man really happy after creating so many means of material happiness? The answer is definitely negative. Because if that were the case, there would be no need to build more means of happiness. The philosopher also plunges into this riddle. New tools make people happy, but only momentarily. So what are those that keep them happy forever? Is Happiness really in the tools or elsewhere?

Arjuna too falls into this dilemma. After winning the war, he will get the kingdom, he will get all the means of happiness, but he will have to suffer the pain of killing his own relatives. If he doesn’t not fight, he won’t suffer the loss of extermination, but there will be contempt for being a weakling. Essence is, there’s no happiness without a smidgen of sorrow. But he’s looking for happiness that will last forever and be free from sorrows. With a chaotic mindset, Arjuna makes somewhat uncertain decision to not fight. He then turns to Krishna and says –

कार्पण्यदोषोपहतस्वभावः पृच्छामि त्वां धर्मसंमूढचेताः ।
यच्छ्रेयः स्यान्निश्चितं ब्रूहि तन्मे शिष्यस्तेऽहं शाधि मां त्वां प्रपन्नम्‌।। Gita 2.7।।

A chaotic mindset has weakened my ability to act. I am asking you to (please) explain what’s good for me since I am your disciple.

Now it’s Krishna’s turn to enlighten a confused but studious seeker. The theory has to be potent enough to satisfy Arjuna, a scholarly disciple.

With great skill, Krishna convinces Arjuna, why he should continue to battle. Moreover, Krishna raises the path of eternal happiness before him by unfolding concepts like the nature of existence, the importance of karma, the stability of intellect and the steadfast attitude that comes with the knowledge of all these, respectively.

Sankhya Yoga ….

It is believed that the seeds of Sankhya principle can be traced back as far as Rigveda. Sankhya ….. a theory… which fascinated thinkers from Rigvedic sages to Buddhist scholars. Principle, that finds a place in many schools of thought such as Buddhism and Jainism. References or versions of Sankhya school are found in Rigveda, Upanishadas (Shwetashvatara श्वेताश्वतर, Taittiriya तैत्तिरीय, Aitareya ऐतरेय, Brihadaranyaka बृहदारण्यक), Baudhayana’s Grihyasutra (बौधायन गृह्यसूत्र), Patanjali’s Yogasutra (पतंजली योगसूत्र) and Charaksamhita (चरकसंहीता). Links go even to Chinese translation of Parmartha1 (परमार्थ).  Sankhya… a word in itself has enough material to compose a separate thesis. But for now we will only look at Sankhya in the context of the 2nd chapter of Bhagavad Gita.

Just as the entire world of computers is made up of binary 0 and 1 so is the universe, according to Sankhya, made up of 2 eternal principles. Sankhya means number and Yoga means unification. The entire existence is formed through unification of these 2 eternal principles. Purusha (पुरुष) and Prakriti (प्रकृती). ‘Purusha (पुरुष)’ is an imperishable, everlasting, numerous element and ‘Prakriti(प्रकृती)’ is perishable, capricious element. Prakriti is classified into multiple predetermined elements (Mahabhuta) collaborating to create an assorted world. The principle of Prakriti stands for all things that are mortal, while Purusha is the indestructible soul/energy. The combination of these two creates existence. When the mortal form perishes, the soul is liberated and absorbed into another being in the Prakriti. Such is a skeletal framework of Sankhya Philosophy.

Now let’s look into Gita … Krishna splits his rationale in three parts based on the Sankhya principle.

  • Reality of existence
  • Balancing Perspectives, practising equanimity.
  • Portrayal of the Unwavering (स्थितप्रज्ञ) – Practitioner of equanimity

Krishna handles this like a skilled counsellor. He emphatically states that it is indecent for a valiant Arjuna to behave cowardly. He is already mourning on an intended destruction while he does not even have knowledge of creation.

अशोच्यानन्वशोचस्त्वं प्रज्ञावादांश्च भाषसे। गतासूनगतासूंश्च नानुशोचन्ति पण्डिताः ।।Gita 2.11।।

You are not only mourning for the unavoidable but also upholding an argument in its favour! The learned neither lament for those who are dead nor for the living.

The body is made up of – perishable elements Prakriti, and the soul (Aatman -आत्मन्) is immortal –  Purusha. It is certain that the body will perish whether or not you destroy it. What does this mean? This means it is irrational to grieve and argue about the inevitable. No matter how hard you try, no one will live beyond their existential boundary. Even you, me or monarchs around us won’t be living forever.

न त्वेवाहं जातु नासं न त्वं नेमे जनाधिपाः । न चैव न भविष्यामः सर्वे वयमतः परम् ।।Gita 2.12।।

Never at any time did I not exist, nor you, nor all these rulers (e.g. Kauravas) and certainly never shall we cease to exist in the future.

Then why and how much to mourn? The death of the one who is born is inevitable. This is the law of creation.

Krishna explains to Arjuna that it is pointless to grieve for the departed or even the living! Whatever born is destroyed. It yields and perishes. That is seen momentarily of course by the subject of external senses.

After all, the body of an enemy, relative or anyone else is mortal. Sooner or later it will be destroyed. So there is nothing wrong with Arjuna destroying it when an inevitable war is raging.

This is the first half of Sankhya doctrine in which the perishable principle of Prakriti is manifested. This is true not only about the body, but also about the fact that every element of creation that is perceived through the external senses is mortal. What are the external senses? Eyes, ears, nose, skin…. This means that, what can be seen by the eyes, heard by the ears, smells coming from the nose and touch felt by the skin are all short-lived.

Prakriti is a finite and mutable principle hence it can’t alone serve the human quest of eternal happiness. On the other hand, Purusha/Soul is an indestructible and everlasting principle that binds us and the creator together. Knowledge of Purusha leads to the knowledge of the creator i.e. to the door of eternal happiness.

How does Krishna describe the nature of Soul and further moves to the remaining parts of his explanation…? in the next part …

Footnote:

  1. Parmartha परमार्थ – A 10th Century Buddhist monk. Born in Ujjain in CE 499, Parmartha converted and spread Buddhism in Cambodia initially and then in southern China. He is known for his Chinese translations of many Buddhist texts like Abhidharmakosh (अभिधर्मकोष) and Suvarnaprabhasasutra (सुवर्णप्रभाससुत्र). Parmartha also translated the Sankhya doctrine of Panchshikha and Ishwar Krishna. He died in CE 569 in China.

Previous Quest – Bhagavad Gita – Part 3 Next – Quest- Bhagavad Gita – Part 5

Copyright sheetaluwach.com 2020 © #sheetaluwach

Ayutthaya – Ancient Thai Capital

Broken Buddha head, Ayutthaya, Thailand
बर्मी आक्रमणांच्या वावटळीत सापडून उद्ध्वस्त झालेल्या अयोध्या नगरीला सोडून थायी राजघराण्याने नवीन राजधानी वसवली. पण भग्न झालेल्या संस्कृतीच्या खुणा मात्र तिथल्या वृक्षांनी जतन करून ठेवल्या….. (अयुथाया – अयोध्य़ा, थायलंड येथील बुद्धाचे मस्तक – वट महाथाट)  #thailand #ayutthaya
Three Identical Stupas, Ayutthaya, Thailand
उत्तुंग, मनोहर, अद्वितीय पण समान!  ३ स्तुपांचा समुदाय….. अयुत्थाया (अयोध्या) थायलंड #thailand #ayutthaya
The beautiful ruins of Ayutthaya
भग्न अवशेषांमध्येही चित्त ढळू न देणारी बुद्धमुर्ती #ruins #ayutthaya #thialand
Brick ruins of Ayutthaya, Thailand
भव्य वास्तुकलेचा इतिहास सांगणारे अवशेष #ruins #ayutthaya #thialand

Copyright sheetaluwach.com 2020 © #sheetaluwach

अंतरंग – भगवद्गीता – भाग ४

नासदासीन्नो सदासीत्तदानीं नासीद्रजो नो व्योमा परो यत् ।
किमावरीवः कुह कस्य शर्मन्नम्भः किमासीद्गहनं गभीरम् ॥ऋग्वेद १०-१२९॥

नासदीयसूक्त………असं म्हणतात की ऋग्वेदाच्या १० व्या मंडलातील या सुक्तात सृष्टीच्या उत्त्पत्तीच्या वेळचे जे वर्णन आले आहे ते बरेचसे Big Bang Theory (TV serial नव्हे!) या सिद्धांताशी मिळते जुळते आहे. तत्त्वज्ञ आणि शास्त्रज्ञ या भिन्न मार्गांनी जाणा-या विचारवंताच्या तर्कामधील हे साम्य विस्मयकारक आहे. तत्त्वज्ञाने तर्काने जे मांडावे तेच पुढे एखाद्या शास्त्रज्ञाने कसोटीने सिद्ध करावे हे विस्मयकारक असले तरी तथ्य आहे. काय असु शकेल याचं कारण? थोडं खोलात गेलं तर दोघांतली साम्यस्थळं दिसायला लागतात. दोघेही बुद्धीजीवी. दोघेही जण एकाच ध्येयाच्या वाटेवर असतात. शास्त्रज्ञ भौतिक प्रगतीच्या माध्यमातून शाश्वत सुखाचा शोध घेतो तर तत्त्वज्ञ अध्यात्मिक किंवा तात्त्विक प्रगतीच्या माध्यमातून…

वर्षानुवर्षे होणारी शास्त्रीय प्रगती माणसाला अधिकाधीक सुखी बनवते पण शास्त्रज्ञाला अधिकच कोड्यात टाकते. इतकी भौतिक सुखाची साधने निर्माण करूनही मानव खरोखर सुखी होतोय का? याचं उत्तर हो असं नक्कीच नाही. कारण तसं असतं तर अधिक सुखाची साधनं उभी करायला लागलीच नसती. तत्त्वचिंतकही याच कोड्यात हरवतो. नवनवीन साधनांमुळे मानव सुखी होतो, पण अल्पकाळच. मग कायम सुखी ठेवणारे साधन कोणते? खरोखर सुख साधनातच असते की त्याचा शोध दुसरीकडे कुठे घ्यावा?

अर्जुनही याच द्विधा मनस्थितीत पडतो. युद्ध जिंकल्यावर राज्य मिळणार, सुखाची सर्व साधने मिळणार पण स्वतःच्याच नातेवाईकांना मारण्याचे दुःख भोगावे लागणार. बरं युद्ध न करावे तर संहाराचे दुःख जाणार पण पळपुटेपणाची अवहेलना वाट्याला येणार. म्हणजे कोणतेच सुख पूर्णत्वाने वाट्याला येणार नाही त्याला दुःखाची किनार असणारच. त्यालाही असंच सुख हवंय जे कायम टिकेल आणि दुःखरहीत असेल. अर्जुन अतिशय गोंधळून जातो. त्याची विचारशक्ती कुंठीत होते आणि युद्ध करायलाच नको असा काहीसा अनिश्चित निर्णय घेऊन तो कृष्णाकडे वळतो.

आता कृष्णापुढे काम आलं एका गोंधळलेल्या परंतु अभ्यासु विद्वानाला समजावण्याचं. हे काम निश्चित सोपं नाही. कारण जो विचार कृष्ण मांडणार आहे तो अर्जुनाला पटवून द्यायचा आहे. त्यासंदर्भात त्याला ज्या शंका असतील त्यांचं निरसन करायचं आहे. उगीच काहीतरी सांगून वेळ मारून न्यायला तो बाबांना खाऊ मागणारा लहान मुलगा नाहीये!!

मोठ्या कौशल्याने कृष्ण अर्जुनाला युद्ध का करावे हे पटवून देतो. केवळ तेवढेच नव्हे तर शरीराचे आणि आत्म्याचे स्वरुप, कर्माचे महत्त्व, बुद्धीचे स्थैर्य आणि या सगळ्यांच्या ज्ञानाने येणारी स्थितप्रज्ञ वृत्ती असे विषय अनुक्रमे मांडून शाश्वत सुखाचा मार्ग त्याच्यापुढे उभा करतो.

नासदीयसूक्त … सांख्ययोग….

असं मानतात की नासदीयसुक्तातच सांख्य तत्त्वाची बीजेही आढळतात. सांख्य….. तत्त्वज्ञानातील एक सिद्धांत… ऋग्वेदीय ऋषींपासून कपिल मुनींपर्यंत अनेक तत्त्वज्ञांना भुरळ पाडणारा. बौद्ध, जैन अशा अनेक तत्त्वप्रणालीत स्थान मिळविणारा विचार.

सांख्य तत्त्वाचा संदर्भ किंवा विवेचन ऋग्वेदासह श्वेताश्वतर, तैत्तिरीय, ऐतरेय, बृहदारण्यक अशी उपनिषदे, बौधायनाचे गृह्यसुत्र, पतंजलीचे योगसुत्र आणि चरकसंहीता इतकेच काय पण परमार्थाच्या चिनी भाषांतरातही आढळतात. एक वेगळा ग्रंथ लिहीता येईल इतकी सामग्री सांख्य या एका शब्दात आहे. पण तूर्तास आपण केवळ भगवद्गीतेच्या दुस-या अध्यायाच्या संदर्भात आलेला सांख्य विषयच पाहू यात.

जसं संगणकाचं संपूर्ण विश्व हे बायनरी म्हणजे ० आणि १ एक या दोन तत्त्वांनी बनलंय तसंच सांख्य तत्त्वाच्या मते विश्व हे दोन तत्त्वांनी बनलंय. एक अविनाशी तत्व ‘पुरुष’आणि दुसरं विनाशी/विकारी तत्त्व ‘प्रकृती’. प्रकृती या तत्त्वात नश्वर अशा सर्व गोष्टी येतात तर पुरुष म्हणजे अविनाशी चैतन्य/आत्मा. या दोनहीच्या संयोगाने सृष्टीचे सर्जन होते. जेव्हा नश्वर शरीर विकाराच्या माध्यमातून नष्ट पावते तेव्हा आत्मा मुक्त होऊन प्रकृतीच्या दुस-या तत्त्वात सामावतो. असा सर्वसाधारण विचार सांख्य मांडतो.

आता गीतेकडे पाहू.. अर्जुनाच्या प्रश्नांचे तीन भाग पाडून प्रत्येक भागाला सांख्य सिद्धांताच्या आधारे कृष्ण उत्तर देतो.

पहीला भाग अर्थातच ‘नातेवाईकांच्या संहाराचा’. दुसरा भाग या कृतीतील ‘धर्म अधर्माचा’ आणि तिसरा भाग ‘मानसिक स्थैर्याचा’ कारण तेच ढळल्याने अर्जुन शस्त्र उचलणार नाहीये.

एका कुशल समुपदेशकाप्रमाणे कृष्ण अर्जुनाला समजावतो. प्रथम गोंधळलेल्या अर्जुनाचे लक्ष वेधुन घेण्यासाठी कृष्ण त्याला रागावतो. ऐन युद्धाच्या वेळी हे असले नपुंसकासारखे, पुरुषार्थाला बाधा आणणारे वर्तन करणे वीर अर्जुनाला अशोभनीय आहे हे तो परखडपणे सांगतो. सैरभैर झालेल्या अर्जुनाच्या बोलण्यातील विसंगतीवर तो बोट ठेवतो. परखड टीका झाल्याने सहाजिकच आता अर्जुनाचे लक्ष कृष्णाच्या विवेचनाकडे केंद्रित झाले आहे.

शरीर आणि आत्मा या दोन घटकांपासून जीवाचे अस्तीत्त्व बनते. यातील शरीर हे विकारी म्हणजेच नाश पावणारे आहे तर आत्मा हा अविकारी म्हणजे चिरंतन आहे. ज्या नातेवाईकांचे शरीर तू आपल्या बाणांनी विदीर्ण करणार आहेस ते शरीर नाश पावणारच आहे. तू नष्ट केलेस तरी आणि नाही केलेस तरी. याचा अर्थ काय? तर जे निश्चित नाश पावणार आहे त्यावर दुःख करणे आणि त्याविषयी युक्तीवाद करणे हे तर मुर्खपणाचे लक्षण आहे. मुठीत पकडलेली वाळू कितीही प्रयत्न केला तरी निसटुनच जाते म्हणून कोणी त्याचे दुःख करत नाही. तुझे नातेवाईकच काय पण तू , मी आणि हे इतर राजे महाराजे सुद्धा आज आहेत उद्या नसतील मग कोणाचा, किती आणि का शोक करायचा? बरं, शोक करून ते टिकणार थोडेच आहेत. उद्या तेही जाणारच आहेत.जे जे जन्म घेते त्याचा मृत्यू अटळ आहे हा सृष्टीचा नियम आहे.

अशोच्यानन्वशोचस्त्वं प्रज्ञावादांश्च भाषसे । गतासूनगतासूंश्च नानुशोचन्ति पण्डिताः।।२।।११।।
न त्वेवाहं जातु नासं न त्वं नेमे जनाधिपाः ।न चैव न भविष्यामः सर्वे वयमतः परम् ।।२।।।।१२।।

सर्व विनाशी तत्त्वांची उदाहरणे देऊन कृष्ण अर्जुनला समजावतो की गेलेल्याचे किंवा जाणा-याचे दुःख करणे अयोग्य आहेच वर ते जाणे आपल्या हातून घडतेय याचे वैषम्य वाटणेही गैर आहे.

ज्ञानेश्वर महाराजही दोनच ओव्यात अर्जुनाची अवस्थेचे मार्मिक वर्णन करतात. त्यांच्या मते अर्जुनाची अवस्था ही जन्माने अंध असाण-या व्यक्ती सारखी आहे. नकळत दरवाजा समजून भिंतीवर डोके आपटावे तसे अर्जुनही नकळत चुकीच्या तत्त्वावर युक्तीवादाचे डोके आपटत आहे. त्याला स्वतःचे शरीर आणि आत्मा यांचे पुरेसे ज्ञान नाही आणि तो कौरवांचे शरीर नष्ट करण्याचा शोक करतोय.

जात्यंधा लागले पिसें। मग तैं सैरा धांवे जैसे।।
तुझे सिहाणेपण तैसे। दिसतसे ।।२।।९३।।

प्रकृतीचे नश्वरत्वही ज्ञानदेव एका ओवीत सांगतात. जे जे जन्म घेते ते ते नाश पावते. ते ते काय तर अर्थातच बाह्य इंद्रियांचे विषय….

हे उपजे आणि नाशे । ते मायावशें दिसे ।।

हा झाला सांख्ययोगाचा अर्धा भाग ज्यात प्रकृती तत्त्वाचे विनाशीत्व प्रकट होते. हे केवळ शरीराच्या बाबतच खरे नसून सृष्टीतील प्रत्येक तत्त्व जे बाह्य इंद्रियांच्या माध्यमातून जाणवते ते सर्वच नश्वर असते असेही कृष्ण सांगतो. बाह्य इंद्रिये कोणती? तर डोळे, कान, नाक, त्वचा. म्हणजेच काय तर जे डोळ्यांना दिसते ते चांगले/वाईट दृष्य, कानाला ऐकू येणारे बरेवाईट आवाज/बोलणे, नाकाला येणारे विविध वास आणि शीतोष्ण स्पर्श सगळे काही नश्वर म्हणजे अल्पजीवी आहे. आत्ता असेल नंतर नसेल, उद्या असेल परवा नष्ट होईल. भाडेकरूला जसे घर बदलण्याचे दुःख करून चालत नाही तसेच प्रकृतीतील नश्वर तत्त्वांच्या गमावण्याचे दुःखही निरर्थकच आहे.

एकुण काय तर नातेवाईकांचे किंवा कोणाचेही शरीर हे नश्वर आहे. आज ना उद्या ते नष्ट होणारच आहे. त्यामुळे युद्धप्रसंग उभा असताना अर्जुनाने ते नष्ट करण्यात अयोग्य असे काहीच नाही. हे झाले अर्जुनाच्या पहील्या शंकेचे उत्तर.

पण मग जर प्रकृती नश्वर तत्त्व आहे आणि त्याचा ध्यास अयोग्य आहे तर शाश्वत काय आहे? ध्यास कोणत्या तत्त्वाचा घ्यायचा?…. आत्मतत्त्व…..

शाश्वत सुख हवे तर शाश्वत तत्त्व काय हे जाणले पाहीजे आणि ते जाणायचे तर तशी मानसिकता हवी म्हणजेच काय तर प्रथम आत्मतत्त्वाची ओळख मग त्याचे स्वरूप जाणणा-या मानसिकतेची ओळख आणि मग ती जाणणा-या स्थितप्रज्ञाची ओळख…..

ही ओळखपरेड करुयात पुढच्या भागात……..

तळटीपा

१) परमार्थ – इ.स. ५ व्या शतकातील एक बौद्ध भिक्षु. इ.स. ४९९ मध्ये उज्जैनला जन्मलेल्या परमार्थाने बौद्ध धर्माचा स्वीकार केल्यानंतर कंबोडीयासह दक्षिण चीनमध्ये बौद्ध धर्माचा प्रचार केला. अनेक बौद्ध ग्रंथाच्या चीनी भाषांतराबद्दल त्याला ओळखण्यात येते. उदा. अभिधर्मकोष, सुवर्णप्रभाससुत्र. पंचशिखा आणि ईश्वरकृष्णाच्या सांख्य सिद्धांताचेही भाषांतर परमार्थाने केले. चीनमध्येच इ.स. ५६९ मध्ये त्याचा मृत्यु झाला.

मागील भाग- अंतरंग- भगवद्गीता- भाग ३ पुढील भाग – अंतरंग – भगवद्गीता – भाग ५

Copyright sheetaluwach.com 2020 © #sheetaluwach

Quest – Bhagavad Gita – Part 2

Questions … Arjuna .. then .. even today!

I am sure most of us have seen a movie called ‘Kung Fu Panda’ (All parts of course!) Master Shifu, the Kung Fu tutor, takes us through wonderful insights into human behaviour. After blaming almost everyone for his failure to build an unbeatable Supreme Warrior, he finally realizes that the biggest fault rested within him and not amongst any external factor. With painstaking efforts he wins over self-doubt and creates a Dragon Warrior out of a novice! The recognition of actual problem dawns upon him at the end – lack of Inner Peace!

From the Stone Age to the present day, man has made great progress with the strength of his unwavering intelligence. Created a number of tools of material convenience. Overcame many difficulties. But some questions still remain unanswered, even today.

Are humans really satisfied with so much material progress? If so, why is it that there is a constant search for new comforts? Each individual is struggling to be happy and satisfied. But to our surprise each one’s happiness, each one’s satisfaction lies in different things. So what exactly is happiness? Just getting what you demand is not happiness, because the list of demand never ends. We are constantly sourcing/demanding something or the other. We are sad if we don’t get it, we are sad if we get it later than expected. If we get it on time we are happy…. momentarily…..….. we want something else the next moment!! The list just never ends.

The question haunting human mind for ages is.. What exactly is happiness and sorrow? How do we find the key to unending happiness? A way to satisfied mind without any regrets…….. Inner Peace!!

Majority of readers study Gita in anticipation of an instant remedy. They don’t make a conscious effort to assimilate the knowledge in it. Cracking code of mankind’s oldest puzzle can’t be as easy as a Sudoku riddle in a newspaper where the solution is published the next day!! Just as everyone’s happiness and sorrows are different, their queries are different too and so is the key to fathom remedies.

Here surfaces the real greatness of Gita. It is a book that brings together solutions to the problems of human beings with different temperaments, intellects and situations. For ages Gita provides solutions to mankind, based on each one’s intellect, passion and efforts. With a thoughtfully bound, step by step series of 18 chapters Gita opens the door to a meaningful life.

The first chapter of the Gita ……….‘Arjuna Vishada Yoga’. The subject of each chapter is evident from its name. Vishada literally means lamenting, here it denotes reflection of self and surrounding. We’ll call it Predicament of Arjuna.

The total number of verses (shloka) is 47. This chapter falls into two parts. First part describes the as is situation on the battlefield. It begins with a rollcall. Taking names of the top Generals1 in the Kaurava and the Pandava troops, the descriptions of their conch shells, and Arjuna’s observation of the army. Arjuna’s melancholy begins from verse (shloka) 28 onward ….

Arjuna asks Lord Krishna to position his chariot between the two armies. He wants to observe the armies on both sides. He scans the Kaurava troops carefully. To his horror Arjuna sees thousands of elephants, horses, chariots and soldiers. Against him are standing his beloved elders like Bhishma & Shalya, sagacious teachers like Drona & Kripa, cousins like Duryodhana & Vikarna and a whole lot of the extended family. All primed to kill each other….

Seeing his own people in the army on both sides, Arjuna’s mind is ravished with thoughts.

Is this genocide really inevitable? Does winning kingdom justify slaying our own brothers? Is this going to bring satisfaction/happiness for us Pandavas?

If this is following my designated Self, occupational and religious duties then what does denouncing them mean? Is avoiding violence here unrighteous? What is the meaning of happiness if it comes through extermination of our own clan? If there is a sin in killing, then how can this crusade lead to satisfaction?

From 28 onwards for 20 verses, Arjuna describes the terrible consequences of war. The gist comes in below 3 verses (shloka):-

निमित्तानि च पश्यामि विपरीतानी केशव ।न च श्रेयोऽनुपश्यामि हत्वा स्वजनमाहवे ।।१-३१।।

निहत्य धार्तराष्ट्रान्नः का प्रीतिः स्याज्जनार्दन । पापमेवाश्रयेदस्मान्हत्वैतानाततायिनः ।।१-३६।।

उत्सन्नकुलधर्माणां मनुष्याणां जनार्दन । नरकेऽनियतं वासो भवतीत्यनुशुश्रुम ।।१-४४।।

Slaying one’s kinsmen will only lead to evil. The value system will be degraded, the clan will disappear and we will get hell.

One after the other, Arjuna presents Krishna with the disastrous aftereffects of this war. Eighteen Akshauhini2 army used to destroy their own clan. Would such a massacre really bring happiness? Isn’t it better to not fight at all? He believes he’s committing an awful sin. He feels that happiness even momentary, if achieved after the war is not worth.

Arjuna, caught in the chaotic battle of many such questions, puts down the bow. He tells Krishna, “I am so confused that it is impossible for me to wield a weapon….” The first chapter ends.

Arjuna Vishada … This first chapter of the Bhagavad Gita is of vital importance. One would naturally think that there is nothing special about this chapter when viewed from a philosophical point of view. This chapter deals with military census and Arjuna’s grief or fear. So does its greatness only rest on it being the first chapter of the Gita? Of course not.

What is the significance of Arjuna Vishada Yoga ………. in the next part

Footnotes: –

  1. The names of the following Knights appear in the first chapter …
  • Yuyudhana: – Brother of Satyaki. Present on all the 18 days of the war.
  • Dhrishtaketu: – King of Chedi kingdom
  • Chekitan: – Warrior king from the clan of Vrushni Yadava. Killed by Duryodhana in the war
  • Yudhamanyu and Uttamauja: – Warrior brothers from
  • Draupadeya (Sons of Draupadi) :- Shrutasoma, Shrutakarma, Shatanika and Shrutasena
  • Vikarna: – Good natured brother from 100 Kaurava siblings
  • Soumadatti: – Son of SomadattaBhurishrava

Apart from this, of course, famous Generals like Dronacharya, Bhishma, Virata, Drupada, Bhima, Arjuna, King of Kashi, Purujit, Kuntibhoja, Shaibya, Abhimanyu, Karna, Ashwatthama, are also mentioned.

  1. Akshauhini:– The total number of troops in the Mahabharata war was 18 Akshauhini. The Kauravas had 11 and the Pandavas had 7 Akshauhini. There were multiple ascending dimensions for counting troops – Patti, Senamukha, Gulma, Gana, Vahini, Prutana, Chamu, Anikini and Akshauhini. One Akshauhini is about 218,700 troops and the 18 Akshauhini totals to approximately 3,936,600. (See – Akshauhini)

Previous – Quest – Bhagavad Gita – Part 1 Next – Quest – Bhagavad Gita – Part 3

Copyright sheetaluwach.com 2020 © #sheetaluwach

Translate »
error: Write to us for sharing the writeup https://sheetaluwach.com/contact